اقتصاد چیست؟ تعریف و تشریح – مبانی اقتصاد: بخش اول

قبل از مطالعه ی مقاله اقتصاد چیست، نیاز است که مقاله ی قبلی این کورس آموزشی را نیز مطالعه نمایید:

مروری بر سری آموزش های پایه ای اقتصاد – مبانی اقتصاد

برای بررسی این موضوع که اقتصاد چیست ، اول نیاز به درک برخی از مفاهیم مهم آن را داریم.

به عنوان مثال، باید بدانیم اصلا اقتصاد چیست؟

یا زمانی که می شنویم اقتصادی در حال رشد یا تضعیف است، به چه معناست؟

به طور خلاصه، اقتصاد سیستمی است که برای تولید و تامین نیاز مردم، با سرویس دهی و دراختیار گذاشتن وسایل مورد نیازشان به وجود آمده است. وسعت این سیستم می تواند پا به پای افزایش جمعیت و افزایش ثروت مردم رشد پیدا کند. اقتصاد دانان اغلب میزان اقتصاد را با معیارهایی از قبیل تولید ناخالص داخلی GDP که توسط آن می توان ارزش تمام کالاها و خدمات تولید شده در طول یکسال برای یک کشور را تعیین نمود، ارزیابی می نمایند.   

انواع سیستم اقتصادی

تمام سیستم های اقتصادی، بر اساس عوامل زیر دسته بندی می‌شوند:

• روش های تولید

• جایگاه تولیدات در میان مردم

برای مثال در جوامع کشاورزی (عقب افتاده)، مردم تمایل دارند تمام نیازهایشان را یا در خودِ خانواده تامین کنند، یا در قبیله خود. در این جوامع اعضای خانواده خانه‌ی خود را می سازند، محصولات خود را کشت می دهند، برای غذایشان شکار می کنند، برای خودشان لباس می بافند، نان شان را خودشان می پزند و …

این نظام اقتصادی خودکفا را می توان توسط بخشی کمی از کار و تلاش افراد قبیله، و تبادل متقابل آنها با دیگر اعضای خانواده تعریف کرد. در چنین جامعه‌ی عقب افتاده‌ای، مفهوم حریم خصوصی و خودنگری وجود ندارد، و همه باید برای تامین نیازهای اعضای خانواده و حتی قبیله تلاش کنند.

دومین جامعه اقتصادی، یک جامعه‌ی توسعه یافته است، که بر پایه‌ی محصولات تولید شده توسط بخش خاصی از طبقه اجتماعی، مانند فئودالیسم و برده‌داری پدید آمده است.

در قدیم، افرادی را به عنوان برده به کار می گرفتند، که هیچ گونه آزادی و حقوق شخصی نداشتند، و به عنوان اموال صاحب خود به حساب می آمدند. فئودالیسم سیستمی بود که اشرافیان صاحب همه‌ی زمین ها بودند، و قطعه های کوچک زمین را به دهقانان اجاره می دادند. که در این میان دهقانان می بایستی درصدی از تولیداتشان را به اشرافیان بدهند. در عوض، اربابان، امنیت، محل زندگی و خورد و خوراک را برای دهقانان محیا می کردند.

سرمایه‌داری با ظهور صنعتی شدن به وجود آمد. سرمایه‌داری به عنوان سیستمی تعریف می شود که در آن صاحبان کسب و کار فقط برای سود شخصی دست به تولید می زنند. در کاپیتالیسم، سرمایه داران به تنهایی صاحب ابزارآلات تولید، مکان تولید و حتی محصول نهایی می باشند. کارگران بعد از استخدام شدن فقط حقوق ناچیزی دریافت می کردند، و هیچ سهمی از ارزش کارخانه یا محصولات به آنها داده نمی شد. اگر شما در یک کارخانه‌ی تولید کفش مشغول به کار باشید، و کفشی را که خودتان درست کرده اید، را برای خود به خانه ببرید، این کار دزدی تلقی می شود. به این دلیل اقتصاد سرمایه‌داری بر روی مفهوم دارایی شخصی و صاحب اصلی و کلی تمرکز دارد.

تولیدات سرمایه داران، وابسته به بازار توزیع کالا و نحوه فروش کالا می باشد. بازار محلی است که خریداران و فروشندگان را دور هم جمع می کند و جایی است که قیمت اجناس تعیین شده و افراد نیازهای خود را با هر مقدار در آنجا تامین می کنند.

امروزه ایالات متحده‌ی آمریکا و بسیاری از کشورهای توسعه یافته را، می توان به عنوان بازار سرمایه‌داری اقتصادی تعریف کرد. دو حالت برای تولید به روش سرمایه‌داری قابل ذکر است:

• سوسیالیسم، یک سیستم تولید می باشد که در آن، گروهی با هم کار می کنند، صاحب آن کار هستند. یعنی صاحب ابزارآلات تولید، محصول نهایی و نتیجتا، سود حاصله می باشند. این در نقطه ی مقابل داشتن یک سرمایه دار یا ارباب است، که افراد را به استخدام در می آوردند و حقوق ناچیزی به آنها می دادند. تولید سوسیالیستی اغلب با تولید برای سود و کسب بازار درآمد برای تولیدات صورت می گیرد. در ایالات متحده آمریکا گروه‌های کارگری نمونه ای از یک جامعه سوسیالیسم سامان یافته می باشند، که تحت سیستم گسترده‌تری سازماندهی می شوند.

• کمونیسم یک سیستم تولید است، که در آن مالکیت خصوصی فردی وجود ندارد، و مردم جامعه به صورت دست جمعی مالک ابزارآلات می باشند. کمونیسم از سیستم بازار استفاده نمی کند. اما در عوض بر روی یک برنامه ریزی جامع، که تولیدات را سازماندهی می کند تکیه دارد. گاهی اوقات به این سیستم اقتصاد دستوری نیز، می گویند.

کمیابی

کمبود مفهومی است که در مقاله ی مروری بر سری آموزش های پایه ای اقتصاد به آن پرداختیم، که بیشتر به خواسته های نامحدود و گوناگون ما و منابع محدود اشاره دارد.

برای یک فرد منابع شامل زمان، پول و مهارت است.

برای یک کشور منابع شامل منابع طبیعی محدود، سرمایه و نیروی کار محدود می باشد.

اگر کمبود وجود نداشت، اقتصاد مهم نبود. چون هر کسی قادر می بود، تا تمام نیازهای خود را در هر زمانی به صورت رایگان تامین کند.

از آنجایی که منابع ما، در مقایسه با خواسته های ما بسیار محدود است، دولت ها می بایستی دست به تشکیل بنگاه هایی بزنند تا تولیدات را به صورت یکجا جمع کرده، و با برنامه ریزی و قیمت گذاری کلی و یکسان، در خدمت مردم جامعه قرار دهند. برای مثال اگر شما تصمیم به خرید یک بازی کامپیوتری جدیدی در ازای خرید دو بازی کامپیوتری قدیمی بگیرید، ممکن است مجبور شوید سطح تکنولوژی کامپیوتر خود را نیز بالا ببرید. این کار نیاز به دانش و اطلاعات قبلی دارد، که باید از طرف دولت به روش های مختلف از قبیل روزنامه ها، تلویزیون، رادیو و غیره در اختیار افراد قرار گرفته باشد. به همین ترتیب یک شرکت تولید کننده بازی باید تصمیم بگیرد، چگونه فناوری و اطلاعات خود را منتشر کند، همچنین در مواقعی نیز باید تصمیم بگیرد که از فناوری جدیدتر استفاده کند یا قدیمی، زیرا که با این کار محصولاتشان را می توانند با کیفیت و قیمت های مختلف برای اقشار مختلف جامعه عرضه نمایند.

به دلیل کمبود منابع موجود، مردم، شرکت ها و ملت ها باید تصمیم بگیرند که چگونه از منابع خود برای رفع نیازهایشان به نحو احسنت با برنامه ریزی دقیق، با بازدهی بالا استفاده کنند.

اقتصاد خرد و کلان

اقتصاد خرد و کلان، دوتا از اصلی ترین مباحثی هستند، که برای مطالعه و بررسی یک سیستم اقتصادی باید مد نظر گرفته شوند.

• اقتصاد کلان، نگاه کلی اقتصاد به وجهه‌ی یک ملت در عرصه‌ی بین الملل است. این بررسی، خروجی کلی یک ملت (تولید ناخالص داخلی GDP) را نسبت به منابع محدودی همچون اراضی، نیروی کار و سرمایه می‌سنجد. اقتصاد کلان، بیشتر نگران تجارت بین الملل، سطح تورم و نرخ بیکاری در کشورها است. از طرف دیگر اقتصاد خرد، مطالعه هر فرد یا شرکت در چارچوب اقتصاد است.

• اقتصاد خرد، با تجزیه و تحلیل جنبه های خاصی از رفتار انسان، به ما نشان می دهد، که شرکت ها چگونه قیمت تولیداتشان را تغییر می دهند، و حتی چگونه سطح تقاضا را بالا نگه می دارند. اقتصاد خرد تلاش می کند تا توضیح دهد که چگونه و چرا کالاهای مختلف ارزش های مختلفی دارند و افراد بر اساس چه معیارهایی تصمیم به خرید آنها می گیرند. اقتصاد خرد و کلان به هم وابسته اند، به صورتی که اقتصاددانان با کمک آنها، می توانند به ما کمک کنند که برای خرید و تهیه‌ی نیازهای خود با آگاهی بیشتر و دقیقتری تصمیم گیری کنیم. بسیاری از مردم معتقدند که اقتصاد خرد از افراد و شرکت هایی است که در مجموع پدیده اقتصاد کلان را تشکیل می دهند.

علم پول امید دارد تا نقش هوش مالی را در زندگی خود جدی بگیرید…!